ҚАЙЫРЛЫ ҒҰМЫР – ІЗГІ ҚОҒАМДА
Адам баласы жалғыз өмір сүруге емес, өзі секілді өзге адамдармен бірге өмір сүру үшін жаратылған тіршілік түрі. Құмырсқалар мен аралар іспетті адам да тек топ-топ күйде ғана өмірін жалғастыра алады. «Адам - әлеуметтік жануар» деген сөз сондықтан туындаған болса керек.
Яғни ол ата-ананың тәрбиесіне, бауырларының қолдауына, әйелінің жылуына және қартайғанда қарасатын балаға мұқтаж. Иә, пенденің табиғаты қоғамға тартып тұрады. Жұртпен бірге болудың маңыздылығын әуелден-ақ аңғарған ата бабамыз «жалғыз жүріп жол тапқанша, көппен жүріп адас», «көппен көрген ұлы той» деп айтып кетті. Демек біз қайырлы және бақытты ғұмырды көпшілікпен бірге болғанда табады екенбіз.
Әрине көпшілікпен дегенде бұл жерде ізгі қоғам меңзеліп отыр. Алайда барлық қоғамның ізгі бола бермейтіні баршаға мәлім. Қоғамның адасқаны да, әділетсізі де, арамға жақыны да бар. Ізгі қоғам өз-өзінен құрылмайтыны да анық. Демек «оны қалай құруға болады?» деген сұрақ туындайды. Алла Тағала Құранда келесідей баяндайды: «Түп-түгел Алланың жібіне (дініне) жабысыңдар да бөлінбеңдер. Сондай-ақ өздеріңе Алланың берген нығметін еске алыңдар» (әл-Имран, 103 аят). «Өздеріне ашық дәлелдер келгеннен кейін сондай бөлініп, қайшылыққа түскендер тәрізді болмаңдар. Міне соларға зор азап бар» (әл-Имран, 105 аят). Жоғарыдағы аяттарда Жаратқан Иеміз бізге әрдайым бірге болуға үгіттеп жатқан болса, екінші жағынан ізгі қоғам құрудың да кілтін ұсынып отыр. Ол дегеніміз – Алланың дініне берік болу, оның нығметіне шүкір ету. Сонымен қатар өз арамызда қайшылыққа, дау-жанжалға түспеу, кереғарлыққа жол бермеу. Мінеки осы нәрселерді ұстанған қоғам ізгілікке жететіні анық. Ізгі қоғам құрудың маңызды тағы бір элементі ол – адамдардың бір-біріне мейірімді болуы, хадисте айтылғандай «өзіне қалағанды өзгеге де қалауы». Бұхари мен Муслимде келген сахих хадисте Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Мұсылмандар бір-бірін жақсы көруде және мейірім көрсетуде тұтас бір денеге ұқсайды. Егер дененің бір ағзасы ауыратын болса, оған өзгелері көмекке келеді» деп тамаша аналогия көрсетеді. Яғни көршіңіздің үйін басқан су, бір күні сіздің үйіңізді де басуы мүмкін, біреу қарыз сұраса, сіз де бір күні қарыз сұрауға мәжбүр болуыңыз ықтимал деген сөз. Жоғарыдағы хадис бізді басқаларға түсіністікпен, жанашырлықпен қарауға шақырады. Онсыз ізгі қоғам құру да мүмкін емес.
Ізгі қоғам мәселесі жайында Әбу Насыр әл-Фараби бабамыз да сонау 10 ғасырда өзінің «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары» атты ғылыми трактатында әңгіме өрбітеді. Әл-Фараби ізгі қоғамның моральдық құндылықтарға негізделетінін, онда әлеуметтік әділеттілік болатынын және ондай қоғамды данагөй адам басқаратынын баяндайды. Сондай-ақ әл-Фараби бабамыз аталмыш еңбегінде ізгі қоғамды келесідей сипаттайды: «Бақытқа жету мақсатымен бір-біріне көмектесіп отыратын халық — қайырымды халық. Егер халықтар бақытқа жету мақсатымен бір-біріне көмектесіп отырса, бүкіл әлем қайырымды болмақ».
Танымал ортағасырлық мұсылман тарихшысы, әлеуметтанушысы Ибн Халдун да өзінің «әл-Мұқаддима» (Кіріспе) атты кітабында ізгі қоғамның маңыздылығына тоқталып өтеді. Ол әрбір адам баласының келесі бір адамға мұқтаж екенін логикалық тұрғыдан дәлелдеуге тырысады. Мәселен, қарапайым нанның өндірілуінің өзінде көптеген адамдардың қолы керек. Бір адам әуелі бидайды дән ретінде егеді, екінші адам оны суарып, баптайды, үшінші адам бидай піскенде теріп жинайды, төртінші адам оны езіп ұнға айналдырады, бесінші адам оны сатады, алтыншы адам илеп, пісіріп нан етіп шығарады. Тандырға керек отын және ары-бері тасымалдау жұмыстарын айтпағанда, бір нанның өзі көптеген адамның еңбегін талап етеді.
Технология мен ғылым дамуы адамзаттың өмірін мөлшерсіз деңгейде жеңілдетті, пайдалар әкелді. Алайда бұл жеңілдетілген өмір адамзаттың ұжымдық рухына зиянын тигізбей қоймады емес. Заманымызды жекелеген индивидтердің мүдделері бірінші орынға шығып, ұжымдық/қоғамдық мүдде екінші не үшінші орынға қалып қойды. Осының себебінен бір жыныстылық, феминизм және асыра либералдылық бағыттары аса қарқын алды. Бұл қоғамды бұзатын негізгі фактор, бұндай тенденциялармен барлығымыз жұмылып ізгі қоғам құру арқылы ғана күресе аламыз.
Абай атамыз:
Кеше балаң ең, келдің ғой талай жасқа,
Көз жетті бір қалыпта тұра алмасқа,
Адамды сүй, Алланың хикметін сез,
Не қызық бар өмірде одан басқа?
демекші, қорыта айтқанда қайырлы ғұмыр кешудің жолы ол - Алланың діні Исламды бекем ұстануда. Себебі Ислам діні жоғарыда айтып өткеніміздей бізді бірге болуға, ізгі қоғам құруға, ағайын-туыс, дос-жарандарымыз жақсы тұруымызға шақырады. Қайырлы ғұмырдың сыры да осында емес пе?!
«Ақсай» мешітінің бас имамы
Бақтияр Қасымалиев
Жарияланған мақалалар мен шет елдік сайттардан алынған аудармалардың авторлық құқығы Azan.kz сайтына тиесілі.
 Предыдущий |
Следующий |
| ІЗГІ ҚОҒАМ – ИСЛАМНЫҢ БАСТЫ МІНДЕТІ | КІСІ АҚЫСЫН ЖЕУ – ҮЛКЕН КҮНӘ |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
