МЕШІТ - ҚОҒАМ РУХАНИЯТ ҚОРҒАУШЫСЫ

Исламда мешіт ұғымы – өте кең, әрі ауқымды мағынаны қамтиды. Мұсылмандарға құлшылық орны болуымен қатар, ол қоғамның руханиятын сақтаушы институт болып табылады.

Мешіт – жекелей адамның тап болған мәселелерін шешуге, әрі қоғам арасындағы бірлік пен бейбітшіліктің, ынтымақтың сақталуына негізгі себеп болатын орын. Бұлай айтуымыздың себебі – қазақ қоғамында қалыптасқан, дінмен ұштасқан ғұрыпқа сай адам өміріне қатысты басты діни рәсімдердің барлығы мешітте орындалады. Мысалы, балаға азан шақырып ат қою, екі жастың некелері қиылуы, жаназа шығарылу сынды рәсімдер жүзеге асырылады. Бұл жеке адамның өміріне қатысты кейбір істеріндегі рөлі.

Мешіттің қоғамдағы рөліне келер болсақ, әрбір отбасы мүшесі қоғамның бір бөлігі екені мәлім. Сол себепті мешіт пендені имандылыққа, адалдыққа, отансүйгіштікке, мейірімділікке, қарапайымдылық секілді адами қасиеттерге тәрбиелей отырып, қоғамды түзейді. Дана бабаларымыз «Отан – отбасынан басталады» - деп дөп атқан. Отбасының тұрақтылығы, қоғамның тұрақтылығына алып келеді. Ол өз кезегінде мемлекеттің тұрақты, әрі бейбіт болуының алғышарты.

Исламның маңызды қағидаларының бірін Алла Тағала Құран Кәрімде былай деп баяндайды:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ

«Уа адамдар! Шүбәсіз, сендерді бір ер мен бір әйелден жараттық. Сондай-ақ сендерді бір-біріңмен танысып, табысуларың (һәм бір-біріңе қамқоршы дос болып, өзара жәрдемдесіп, тату-тәтті өмір сүрулерің әрі жер бетін көркейтулерің) үшін сан алуан ұлыстар мен руларға бөлдік. Біле білеңдер, Алланың алдындағы ең ардақтыларың – ең тақуаларың (яғни, Аллаға тағзым етуде, иман келтіруде әрі мойынұсынуда ең алда болғандарың)! Шүбәсіз, Алла – Алим (барлық нәрсені, соның ішінде, сендердің жай-күйлеріңді һәм не істеп, не қойып жүргендеріңді толық білуші), Хабир (бәрінен толық хабардар болушы)» [1].

Осы аят арқылы Алла Тағала пенденің дәрежесі тек тақуалығымен ғана бағаланатындығын әрі қоғамның негізгі мақсаты бір-біріне қамқоршы болып, өзара жәрдемдесіп, тату-тәтті өмір сүрулері, әрі жер бетін көркейтулері екендігін баяндауда. Абай атамыздың:

«Махаббатпен жаратқан адамзатты,

Сен де сүй ол Алланы жаннан тәтті.

Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп,

Және хақ жолы осы деп әділетті», – деген даналық ойының бір себебі осы болса керек.

Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) хадисінде:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم : إِنَّ اللَّهَ لاَ يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ.

«Шын мәнінде Алла сендердің келбеттеріңе, байлықтарыңа қарамайды, Алла сендердің жүректеріңе, амалдарыңа қарайды»[2] дейді.

Расымен де Алла Тағала пенденің көркем келбетіне, дүние-мүлкінің көптігіне, атақ-даңқының жоғары болуына қарамайды. Бай-кедей, ұзын-қысқа, ақ-қара деп бөліп-жарып дәреже бермейді. Алла құлының жүрегіне, Өзіне деген ықыласы мен сүйіспеншілігіне қарап баға береді. Мұның шынайы көрінісін біз бір қатарға тұрып, жамағатпен намаз оқыған халықтан көре аламыз. Алла пендені бай-кедей деместен бір сапқа тұрып намаз оқуды бұйырды. Осы арқылы кез-келген қоғам мүшесі өзінің қоғамдағы үлкен дәрежесіне қарамастан Алла назарында басқалардан еш айырмасы жоқ екенін түсіне алады.

Алла елшісінің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) мына хадисінде:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: وَمَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِى بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللَّهِ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَيَتَدَارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ إِلاَّ نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَحَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ وَذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ

Әбу Һұрайрадан (Алла оған разы болсын) жеткен хадисте Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Алланың үйлерінің бірінде жиналып, Алланың кітабын оқыған және оны бір-біріне үйреткен қауымға тыныштық беріледі, рақым етіледі, оларды періштелер орап алады (қорғайды), Алла оларды Өзінің құзырындағы адамдардың ішінде еске алады» [3], – деген. Хадистен мешіттің білім ордасы, тыныштықтың кепілі әрі рақымдылық мекені екенін байқаймыз.

Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) заманынан бастап мешіттер мемлекеттің ішкі әрі сыртқы саясатынының дұрыс жүргізілуіне басты да елеулі үлес қосып отырған. Қоғамдағы күрделі мәселелер талқыланып, олардың қоғам мен жеке адамдарға пайдалы тұстары қаралып, шешім шығарылатын. Білім, мәдениет, ғылым салаларының дамуы да мешіттің қабырғасынан бастау алған болатын. Кейін келе медресе мен университеттерге ауысты. Тіпті мемлекет басшысының сайлануы да мешітте қабылданатын еді.

Қорытындылар болсақ, мешіт – адам мен қоғам өмірінде ерекше әрі аса маңызды рөл атқарады. Мұсылмандардың иманын қуаттап, елге әрі қоғамға аянбай еңбек ету басты борыш екенін еске салып отырады. Мемлекеттің бейбітшілігі мен тұрақтылығын насихаттап, сақталуын қамтамасыз ететін бірден-бір қасиетті мекен десек қателеспейміз.

Сілтемелер:

1. Хужурат сүресі 13-аят

2. Муслим хадистер жинағы

3. Муслим хадистер жинағы

Вайнах мешітінің наиб имамы

Бекжанов Құдірет