БАЛА ЕСІМІ - ӘКЕНІҢ БЕРГЕН БАТАСЫ
Бір кісі баласын жетектеп халифаға алып келеді. Айтқанымды істемейді деп тілазар баласына шағымданады. Халифа Омар әлгі балаға әкесін наразы етуіне болмайтындығын айтады. Сонда бала: "Уа, мұсылмандар әміршісі! Баланың да әкеден сұрайтын ақысы бар ма?", - дейді. "Иә, бар". Сонда, бала: "Уа, мұсылмандар әміршісі! Қандай құқығы бар?", - деп сұрайды. Хазрет Омар (р.а.): "Анасын таңдауы. Жақсы есім қоюы. Құран үйретуі", - дейді. Мұқият тыңдап тұрған бала: "Уа, мұсылмандар әміршісі! Мұның ешбірін әкем маған бермеді. Анам пұтқа табынатын кісінің күңі болған. Маған – Жағран (қоңыз) деген ат қойған. Осы күнге дейін Құраннан бірде-бір аят үйретпеді", - дейді. Сонда халифа Омар (р.а.) баланың әкесіне бұрылып: "Балам тіл алмайды деп шағымданасың. Алайда, балаңнан әуел өзің әкелік міндетіңді орындамаған екенсің. Бала саған жамандық істемес бұрын сен жамандық етіпсің", - деген екен.
Ғалымдар, Алла Тағала перзенттен әке-шешесі ақысын сұрамас бұрын әке-шешеден перзент алдындағы міндеті сұралады. Өйткені, баланың әке-шеше алдындағы перзенттік парызы болғаны сияқты ата-ананың да баласы алдында әкелік міндеті бар дейді. Ибн Аббас (р.а.) риуаяты: "Уа, Алла елшісі! Әке алдындағы перзенттік парызымызды танып білдік. Перзентімізге қатысты біздің қандай да бір міндетіміз бар ма?", - деп сұрайды. Әз-пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): "Балаға жақсы есім қою және жақсы тәрбие беру[1]", - деген екен. Адамның аты бойтұмары тәрізді. Баланың есімі – әкенің берген алғашқы батасы іспетті. Адам баласының аты өмір бойы ажырамас серігі. Ертеңгі күні Хақ құзырында да осы есімімен тұрады. Әрі есім адамның өмірлік ұстанымын, рухани болмысын аңғартатын ұғым тәрізді.
Сағид бин Мұсайяб (р.а.) өз отбасына қатысты мынадай дерекпен бөліседі: Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) менің әкемнен: "Аты-жөнің кім?", - деп сұрады. Атым – Хазн (қайғы, мұң), деді әкем. Сонда пайғамбарымыз (оған Аланың салауаты мен сәлемі болсын): "Сен – Сәһл (Жеңілдік, жақсылық) бол", - дейді. Әкем: "Қойған атымды өзгертпеймін", - деп тұрып алды. Осылайша әкем атын өзгертпеді. Біздің шаңырақтан да қайғы-мұң кетпей қойды[2]", - деген екен. Айша анамыз (р.а.) Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жағымсыз есімдерді өзгертуші еді[3] деп еске алады.
Баланың өміріне зияны тиетін, басқа тұрмақ жора-жолдасы күлкі-мазақ ететіндей есім қою балаға қиянат емес пе? Ер балаға күш-қуатты, азаматтықты білдіретін есімдер жарасады. Ал, қыз баласына әсемдік пен нәзіктік, сұлулық пен көркемдікті сездіретін есімдер таңдаған құба-құп. Хадисте: "Жақсы бала жәннаттың райхан гүлдерінің бірі[4]", - дейді.
Түйіндей айтқанда, аты-жөннің балаға психологиялық тұрғыдан белгілі дәрежеде ықпалы бар. Жақсы есім баланы жігерлендірсе, жағымсыз есім баланың еңсесін түсіреді. Хадисте: «Кімнің баласы туса, оған жақсы есім қойсын және жақсы тәрбие берсін», - деген. Хазрет Әли бірнеше рет баласына Харб (соғыс) деп ат қоймақшы болған екен. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Хасан, Хусейн және Мухсин деп өзгерткен. Сондай-ақ, Ас (күнәхар) есімді кісіні Мутиғ (бойұсынушы), Ғұраб (жат жерлік) деген есімді Муслим деп өзгерткені тарихта бар. Сонымен қатар, көркем есімдер қатарында: "Пайғамбарлардың есімін қойыңдар...[5]", - деген. Кешегі қазақ арыстарының есімдері Ахмет Байтұрсынұлы, Әлихан Бөкейхан, Міржақып (Мұхаммед Яқұб) Дұлат, Мұстафа Шоқай, Жүсіпбек Аймауытов, Сұлтанмахмұт Торайғыров. Бұлардың барлығы пайғамбарлардың есімі. Ал, енді мән-мағынасы терең Бауыржан, Бақытжан, Ербол, Нұржан, Досбол, Батыр сынды есімдер де балаға әке-шешесінің тілегі іспетті.
Жарияланған мақалалар мен шет елдік сайттардан алынған аудармалардың авторлық құқығы Azan.kz сайтына тиесілі.
 Предыдущий |
Следующий |
| ТЕЛЕПАТИЯ ТУРАЛЫ ДІНІМІЗ НЕ ДЕЙДІ? | ҚҰРАНДА ЕМІЗУ ЖАЙЛЫ НЕ ДЕЙДІ? |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
