#6 Зиярат жасау әдебі

Сіз бауырыңыздың не досыңыздың, не танысыңыздың не біреудің есігін қақсаңыз, ақырын қағыңыз. Үй иесі біреудің келгенін білсе жеткілікті. Жау келгендей не біреуді жазалауға келгендей есікті қатты соққыламаңыз. Олай істесеңіз, үй ішіндегі адамның үрейін алып, әдепсіздік танытқан боласыз.  

Бірде бір әйел кісі имам Ахмад ибн Ханбалдан бір діни мәселе жайлы сұрауға келіп, есігін қатты қағады. Имам Ахмад: «Мынау қала сақшыларының қағысы ғой», – деп сыртқа атып шыққан.

Сахабалар әдептілік сақтап Алла елшісінің (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) есігін тырнақтарымен қағатын. Бұл риуаят имам әл-Бұхаридің «әл-Әдаб әл-муфрад» жинағында баяндалған. Әлбетте, үй иесі есікке жақын болса, осылай әдептілікпен қаққан жөн. Ал үй иесі есіктен алыс отырса,  еститіндей қақса жеткілікті. Есікті қатты соққылаудың қажеті жоқ. Жоғарыда әдептіліктің осы түріне қатысты

عَنْ عَائِشَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِنَّ الرِّفْقَ لَا يَكُونُ فِي شَيْءٍ إِلَّا زَانَهُ وَلَا يُنْزَعُ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا شَانَهُ" (رواه مسلم).

Айшадан (р.а.): «Алла елшісі (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Жұмсақтық қай істе көрініс тапса, оған сән береді. Ал қандай да бір іс жұмсақтықтан жұрдай болса, ол істің сиқы кетеді», – деген» (Муслим)[1] хадисті баяндаған болатынбыз.

عَنِ النَّبِي صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: "مَنْ يَـحْرُمِ الرِّفْقَ، يَـحْرُمِ الْـخَيْرَ كُلَّهُ" (رواه مسلم).

Пайғамбарымыз (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) тағы бір хадисінде: «Кімде-кім жұмсақтықтан жұрдай болса, барлық жақсылықтан құр қалады», – деген» (Муслим)[2].

Есікті қаққаныңызда әр қағыс аралығын аздап созғаныңыз жөн.  Себебі үй иесі дәрет алып жатқан болса, дәретін асықпай алуына мұрсат беру керек. Не намаз оқып жатса, намазын асықпай оқуына мүмкіншілік берген дұрыс. Не тамақтанып, бір түйір асын жеп алуға уақыт берген жөн. Ғұламалардың айтуынша, әр қағыстың арасы төрт ракағат намаз уақытындай болу керек. Өйткені сіз есікті қаққан кезде, үй иесі намазын енді ғана бастаған болуы мүмкін.

Егер сіз есікті асықпай қағып жатқанда «үй иесі бос болғанда, шығар еді ғой» деген ой келсе, қайтып кеткеніңіз дұрыс.

قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِذَا اسْتَأْذَنَ أَحَدُكُمْ ثَلَاثاً فَلَمْ يُؤْذَنْ لَهُ، فَلْيَنْصَرِفْ" (رواه البخاري و مسلم).                                                  

Себебі Алла елшісі (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Сендердің біреуің үш рет рұқсат сұраған уақытта оған жауап берілмесе, қайтып кетсін», – деген» (әл-Бұхари, Муслим)[3].

Үйге кіруге рұқсат сұраған уақытта есіктің дәл алдында емес, оң не сол жағында тұрыңыз.

"كانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَتَى بَابَ قَوْمٍ لَمْ يَسْتَقْبِلِ الْبَابَ مِنْ تِلْقَاءِ وَجْهِهِ، وَلَكِنْ مِنْ رُكْنِهِ الْأَيْمَنِ، أَوِ الْأَيْسَرُ" (رواه أبو داود).

«Алла елшісі (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) бір адамдардың есігіне келгенде есікке қарама-қарсы тұрмай, есіктің оң не сол жағында тұратын» (Әбу Дәуд)[4].

 Бір бауырыңыздың үйіне келіп, есігін қаққан уақытта үй ішінен: «Кім бұл?» – деп сұраса, пәленшемін деп есіміңізді толық айтыңыз. «Біреумін» немесе «менмін», не «осындай тұлғамын» деп жауап бермеңіз. Үй иесі мұндай жауаптан есіктің артында кім тұрғанын тани алмауы мүмкін. Үй ішіндегі адам мені даусымнан таниды деп ойлау да дұрыс емес. Адамдардың дауыстары бір-біріне ұқсас келуі де мүмкін, дауыс ырғақтары бір-бірінен айнымай тұруы – жиі  кездесетін жайт. Үй иесі сіздің даусыңызды тануы да, ажырата алмай қалуы да ықтимал. Адамдардың дауыстары көбіне жаңылдырады. Пайғамбарымыз (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) есікті қағып жатқан кісінің «мен» деп айтуын ұнатпайтын. Өйткені «мен» деген сөзбен адамның кім екені анықталмайды.

عَنْ جَابِر بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: "أَتَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى للهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ فَدَقَقْتُ الْبَابَ، فَقَالَ: مَنْ هَذَا؟  فَقُلْتُ: أَنَا، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ: أَنَا أَنَا؟! كَأَنَّهُ كَرِهَهَا" (رواه البخاري و مسلم).

Жәбир ибн Абдулладан (р.а.): «Мен Пайғамбардың (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) үйіне келіп, есігін қақтым. Пайғамбар (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Бұл кім?» – деді. Мен: «Мен», – деп жауап бердім. Пайғамбар (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Мен, менің кім?!» – деп менің сөзімді жақтырмаған сыңай танытты» (әл-Бұхари, Муслим)[5].

Сол үшін сахабалар біреудің үйіне келгенде «Бұл кім?» деген сұраққа есімін айтып, толық жауап беретін.

عَنْ أَبَي ذَرِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: "خَرَجْتُ لَيْلَةً مِنَ اللَّيَالِي، فَإِذَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَمْشِي وَحْدَهُ، فَجَعَلْتُ أَمْشِي فِي ظِلِّ الْقَمَرِ، فَالْتَفَتَ فَرَآنِي، فَقَالَ: «مَنْ هَذَا؟»، فَقُلْتُ: أَبُو ذَرِّ" (رواه البخاري ومسلم).

Әбу Зардан (р.а.): «Бір түні сыртқа шықсам, Алланың елшісі (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) жалғыз өзі кетіп бара жатыр екен. Айдың жарығымен артынан ердім. Ол кісі артына бұрылып, менің сұлбамды көрді де, «Бұл кім?» – деді. Мен: «Әбу Зармын», – дедім» (әл-Бұхари, Муслим)[6].

عَنْ أُمِّ هَانِئِ أُخْتِ سَيِّدِنَا عَلِي وَ ابْنَةِ عَمِّ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ، رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَتْ: أَتَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ وَ هُوَ يَغْتَسِلُ، وَفَاطِمَةُ تَسْتُرُهُ، فَقَالَ: مَنْ هَذِهِ؟، فَقُلْتُ: أَنَا أُمُّ هَانِئ" (رواه البخاري ومسلم).

Әлидің (р.а.) қарындасы және Пайғамбарымыздың (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) көкесінің қызы Умму Һаниден (р.а.): «Пайғамбардың (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын) үйіне барғанымда, ол ғұсыл құйынып жатыр екен. Фатима оны жауып тұрды. Пайғамбар (Алланың оған салауаты мен сәлемі болсын): «Бұл кім?» – деді. Мен: «Мен Умму Һани», – деп жауап бердім» (әл-Бұхари, Муслим)[7].