ИСЛАМ ДІНІНДЕГІ ИМАН ЖӘНЕ КӨРКЕМ МІНЕЗДІЛІК

Алматы қаласы Дін істері жөніндегі

басқармасының жанындағы «Кеңес

беру және оңалту» орталығының

маманы Койшибаев А.А.

Исламдағы көркем мінезділік, бұл – мұсылманның діни құндылықтарды ұстануымен айқындалады. Шынайы мұсылмандық - ислам ахлағы мен құндылығын ұстана отырып, әрекет жасау. Ислам дінінің ахлақтық және құндылық негіздерінің қайнар көзі – Құран мен Сүннет. Ардақты Мұхаммед пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір хадисінде «Иман тұрғысынан ең жетілген мұсылман – өнегесі жақсы мұсылман», - деген. Исламның ахлақтық құндылықтарын: діндарлық, тақуалық, имандылық, сабырлылық, рақымшылдық, ақыл-парасаттылық, әділеттілік, бостандық, ғылым-білім, достық, бауырмалдық, адалдық, аманат, ар-ұят, қарапайымдылық, тазалық, өзара құрмет, іс-қимыл тағы сол сияқты құндылықтарын жатқызуға болады.

            Мұсылман адам ретінде иманға қатысты ұстанымды ахлаққа қатысты да көрсете алуымыз керек. Ахлақ мәселесі қазіргі қоғамдағы ең үлкен мәселелердің бірі болып, күнделікті қарапайым өмірімізден бастап, экономикалық және қоғамдық қарым қатынасымызға дейін қамтуда.

            Құранда иманмен бірге айтылған «ізгі амал» ұғымы, негізінде,                      іс-әрекет, ар-ұят пен көркем мінез-құлықты білдіреді. Иман - адамның күнделікті өміріне өзгеріс алып келуі үшін ішкі әлемінен бастап, сөзі мен              іс-әрекетінде де көрініс табуы қажет. «Иман» сөзін тілдік тұрғыдан қарастыратын болсақ, ол араб тіліндегі «иман» сөзінің  «ә-м-н» түбірінен шыққан. Яғни «иман» сөзі сөздікте «сену», «нану», «сенімді болу», яғни                «бір адамның сөзін растау, айтқанын қабылдау, айтқанына шын жүректен сену» деген мағынаны білдіреді. Ал ислами түсінік бойынша Алла Тағаланың өсиеті мен  оның елшісі Мұхаммед пайғамбардың айтқандарының барлығын жүрекпен толық қабыл алу. Себебі иман етудің негізгі қағидасы – жүрекпен  бекітіп, тілмен айту. Иман – мүміннің  жүрегімен  қабылданған нақты шешімі болғандықтан, ерік – қалаумен жасалды. Алла тағала Құран Кәрімде: «Шынайы мүминдер – Алланың аты аталғанда жүрегі діріл қағатын, аяттары оқылғанда иманы беки түсетін һәм Раббыларына барынша тәуекел ететін жандар ғана. Сондай–ақ, олар намазды кемеліне жеткізіп үзбей әрі уақытылы оқиды және өздеріне ризық ретінде  не берген болса, сонын бір парасын ізгілік жолында жұмсайды. Міне, солар – нағыз мүминдер. Олар үшін Раббыларының жанында бірінен бірі асатын жоғары мәртебелер, кешірім мен қайырлы ризық бар», – деген.  

            Әртүрлі бос және қажетсіз нәрселерден бас тарту иманның - көркемдігінен. Хадистерде адамдардың  иман тұрғысынан ең кемел болғандары да мінездері ең көркем екендігін айтып, иман мен адамгершілік құндылықтардың арасында ажырамайтын бір қарым-қатынас қойылған.

Өйткені иманмен бірге орындалуы әмір етілген намаз, ораза, зекет, қажылық секілді құлшылықтардың негізгі мақсаттарының бірі де адамды тәрбиелеу, мінез құлықты кемелдендіру болып табылады.

            Алла Тағала Құран Кәрімде пайғамбарымызға: «Сен ұлы мінездің иесісің», - деп, оның мінезін мадақтап, мұсылмандардың мінез тұрғысынан оған ұқсауын қалаған. Әсіресе, жеке тұлғалық және қоғамдық өміріміз үшін маңызды қасиеттер болып табылатын әділдік, адамгершілік, жауапкершілік, мейірімділік, үлкенге құрмет кішіге ізет секілді қасиеттер – тек кәміл иманмен орындалатын дүниелер. 

            Көркем мінез имандылықтан. Адам баласы байлыққа, атаққа, қымбат дүниеге деген құмарлық сезімін жүрегінен сылып тастап, оның орнын Аллаһқа деген махаббатқа, мейірімділік, адалдық, уәдесінде тұру, кісі ақысын жемеу, біреуді алдап-арбамау тәрізді ізгі істерге, ақ ниетке толтырса, бұл оның бойындағы ең көркем мінез болып табылады. Ал, жүрегіндегі байлық пен атаққа, қымбат дүниеге деген құмарлығын ары арттырып, оны қиянатқа, кісіні қорлау, бас мүддесіне пайдалану, жылату тәрізді қара ниетке толтырса, оның зияны өзімен бірге ұрпақтарына тиеді. Және бұл ең лас, ең жаман мінез–қылыққа жатады.

Қорытындылай келе ислам ғалымдары тәрбиеде және көркем мінезде Ислам дінінің байрағы болған және исламды дүние жүзіне осылай танытқан. Пайғамбарымыз (оғаниАлланың салауаты мен сәлемі болсын): «Алла Тағаланың  мінезімен мінездеңіздер!», - деп бұйырған. Алла Тағаланың сипаттарының бірі «саттар», яғни күнәларды перделеуші. Мұсылманның да дін бауырының кемшіліктерін жабуы керек. Алла Тағала құлдарының күнәларын кешіруші. Мұсылмандар да бір-бірінің кемшіліктерін, айыбын кешіруі тиіс. Алла Тағала – Кәрим, Рахим. Яғни мейірімі, ихсаны, рахымы мол. Мұсылман да жомарт  және мейірімді болуы керек.  Бүкіл көркем мінездерде осылай.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының сараптау комиссиясы мақұлдаған Әділбаев А.Кемелдік кілті – Алматы; Ислам мәдениеті мен

білімін қолдау қоры, 2011 – 248 бет.

2. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының сараптау комиссиясы мақұлдаған Сейтбеков Смайыл С 31 Иман негіздері - Алматы; Ислам мәдениеті мен білімін қолдау қоры, 2011. - 376 бет

3. Өзге де дереккөз: ҚМДБ   ресми сайты