ИСЛАМ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

Жаны саудың – тәні сау демекші, асыл дініміз адамның жан дүниесінің тепе-теңдігімен қатар физиологиялық денсаулығына да ерекше көңіл бөледі. Құран Кәрімде:

وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ ۙ

«Біз Құранды мүміндер үшін шипа һәм рақым болатын аяттар түсіреміз...[1]»,-деп адамзатқа жан мен тән шипасы жіберілгендігі айтылады. Құран барлық сұрақтарға жауап беретін Алланың сөзі. Сондықтан, Құранда медицинаға қатысты аяттардың болмауы мүмкін емес. Оның ең біріншісі аяты: «…Жеңдер, ішіңдер де ысырап етпеңдер…[2]». Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде демекші барлық заман дәрігерлері дұрыс тамақтану ауырмаудың басты жолы екенін кеңес еткен. Заманауи медицинаның ұзақ жылдар зерттеулері нәтижесінде қол жеткізген жаңалықтары Құран Кәрімде баян етілген. Соның теңізден тамшы ретінде екі мысалын айта кетейік: Сезу және жүйке жүйесіне қатысты:

كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُم بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ

«...Терілері әбден күйіп, шыжғырылған сайын орнына жаңа тері қаптап отырамыз[3]» деген аят бар. Адамның жүйке жүйесі, яғни сезуі тері қабатында екенін медицина IXX ғасырда айта бастады. Сондай-ақ:

يَخْلُقُكُمْ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ خَلْقًا مِّن بَعْدِ خَلْقٍ فِي ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ ۚ

«...Сендерді аналарыңның құрсаңында үш бірдей қараңғылық ішінде бірнеше жаратылыс кезеңдерінен өткізіп барып жаратуда...[4]» деп ана құрсағындағы бала үш қабат: қарын, жатыр және плацента ішінде жататындығы баян етілуде. Медицинадағы бұл жаңалық соңғы ғасырларда ашылған.

Сахаба Әбу Зарр (р.а.) «Алла елшісі бізге барлық нәрсенің тіпті аспанда қанат қаққан құс жайлы да бізге ілім берді[5]» деп айтқанында Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) емделу туралы да айтқаны бар. Мәселен: «Бір жерде оба тарағанын естісеңдер онда кірмеңдер. Ал, егер сендер тұрған жерден оба шықса, ол дерттен қашамын деп сыртқа шықпаңдар[6]» деген. Бұл хадис карантин жайлы. Ауада жұқпалы індет тарап жатқан елді мекен тұрғындары мен басқа ауыл-аймақ арасында оқшаулау. Ең алғаш тарихта XIV ғасырда Венецияда қолданылған. Алайда, мұсылмандар бұл әдісті Пайғамбарымыздан (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) үйренген.

Сонымен қатар, хижама – теріге майда тілік жасап қан алу әдісі, бал мен қара зере ішу сияқты емдік әдістер заманауи медицина ағзаға өте пайдалы деп мойындауда. Бұдан басқа ерте ұйықтау және таң уақытында тұру, аз тамақтану, қол қозғалыс жасау сияқты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өмірлік салты бүгінгі таңда мұсылман емес дәрігерлер тарапынан кеңес берілуде.

Ибн Сина – философ, ғалым, ақын және дәрігер. Ол Аристотель және Фарабиден кейінгі үшінші ұстаз деп танылған тұлға. Емдеу және емдеуді үйрену ғылымы медицина осы ғалымның есімімен аталады. Ибн Синаның көп томдық «Әл-Қанун фи Тиб» (Дәрігерлік ілімнің заңы) еңбегі күні бүгінге дейін өзектілігін жоғалтқан емес. Имам Шафиғи (р.а.) «Расында, ілім екеу: дін және дүние ілімі. Діннің ілімі – фиқһ, дүниенің ілімі - медицина» деп айтқан сөзі ғылымдар ішіндегі медицинаны ауадай қажет ілім деп ой қозғаған. Тағы бір сөзінде: «Фиқһ ғалымы мен дәрігері жоқ қалада тұрушы болма» деген кеңесі де көп нәрсені аңғартады.

Медицина ғылымының мың бір тармағы бар. Еліміздің жастары ғылымның бұл саласын меңгеру керек. Шетелдік озық медицина оқу орындарына түсіп, тәжірибе жинауы уақыт талабы. Аталмыш, ғылым сала студенттері мен дәрігерлер мына хадистерді басшылыққа алғаны жөн:

ما أنْزَلَ اللَّهُ داءً إلَّا أنْزَلَ له شِفاءً.

 «Алла Тағала әрбір дертке бір шипа да түсірген[7]» және

تَدَاوَوْا عِبَادَ اللَّهِ، فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ يَضَعْ دَاءً إِلَّا وَضَعَ مَعَهُ شِفَاءً إِلَّا الْهَرَمَ

«Уа, Алланың құлдары, емделіңдер. Алла Тағала қарттыңтан басқа дерттің барлығына шипа берген[8]» және

لكل داءٍ دواءٌ، فإذا أُصيبَ دواءُ الداء، بَرَأ بإذن الله عز وجل

«Әрбір дерттің дауасы бар. Дауа дертке дөп түсе, Алланың қалауымен, сырқатынан сауығады[9]»

إن الله عز وجل أنزل الداء والدواء، وجعل لكل داء دواء، فتداووا ولا تداووا بحرام

«Анығында, Алла дертті де, дауаны да түсірген. Әрбір дертке бір дауа қойған. Емделіңдер, бірақ харам нәрсені емдік үшін пайдаланбаңдар[10]».

Жоғарыдағы хадистерде медицинаға қатысты ең маңызды дүние айтылуда: бірінші, әрбір ауруға ем-дом табуға болады. Екінші, дәрі-дәрмек жасауда пен емдеу тәсілінде харам заттарды қолданбау. Сонымен қатар, медициналық этика ретінде амалсыз жағдайлардан басқа кезде діни және ұлттық тәрбиемізді ескеру. Мысалы, әйел пациентті әсіресе гинекологиялық ауру болған жағдайда әйел дерігердің емдеуі сияқты мәселелерге аса мән беру.

Соңынан айтпағым, дәрігер өмірлік қызметіне адал болуы үшін, емделуші алдындағы міндетті толық атқару үшін оның еңбек ақысы лайықты деңгейде болуы қажет. Бұл мамандық иелерінің жағдайы жақсы болуы елдегі денсаулық мәселесінің оңалуына тікелей ықпал ететіні белгілі. Ал, болашақ дәрігер ұстазы мен әріптестері алдындағы міндеті, зиян тигізбеу принципі, эвтаназия мен түсік жасаудан бас тарту, дәрігерлік құпияны сақтау сияқты басты дәрігерлік ант пен этикаға адал болып қалуына шақырамын.

Төлеби ОСПАН

Алматы қаласының бас имамы