ТӘРБИЕ БЕСІКТЕН БАСТАЛАДЫ
Перзент – Алланың пендеге берген ғажайып сыйы. Әке мен бала арасында мейірім және перзенттік парыз деген тылсым байланыс бар. Әке разы, Құдай разы демекші шариғат адамға әке-шешесіне қызмет етіп батасын алуды бұйырады.
Әрине, бала көңілі кіршіксіз таза ақ парақ. Ата-ана перзент жүрегіне нені құйса, ертеңгі күні соның қайтарымын алады. Осы ойды ислам ғалымдары «Балаға пайдасы тиетін дүниелерді үйретуде немқұрайлық таныту перзентке жасалған ең үлкен жамандық. Жалпы, көп жағдайда баланың жаман болып кетуіне басты себепкер әке-шешесінің немқұрайлығы. Балаға діннің парызы мен пайғамбар сүннетін (жақсы мен жаманды) үйретпей, салдарынан бала қараусыз (тәрбиесіз) өседі. Ертеңгі күні қартайған әке-шешесіне де қамқор бола алмайды» дейді. Міне, осы ойды Сократ та: «Этикалық тәрбие адам үшін жейтін нанынан да, киетін киімінен де маңызды» деп білдіреді. Баланың қарны тоқ, киімі бүтін болуы да әкенің міндеті. Десе де, тәрбиелеу одан да маңызды.
Аристотельдің: «Тәрбиенің тамыры ащы, бірақ жемісі тәтті» деп айтқанындай тәрбие беру оңай шаруа емес. Әке-шешеге асқан сабырлықты әрі зор мейірімді қажет етеді. Бала мектеп жасына дейін қылығымен сүйкімді. Мектепке барған күннен әке-шешенің сабыры сарқыла бастайды. Осы кезде баланың бес алуы үшін кейбір адам баланы «тәрбиелей» бастайды. Бала әке-шешесін танымай қалады. Кеше айналып толғанған әке, бүгін төбесінен төніп құтын қашыруда. Баланың жүрегін жаралап алынған бестің қаншалықты құны бар. Сол қаншалықты пайдалы болмақ. "Жұмсақтық қай жерден табылса, соның сәнін келтіреді" деген мағынадағы хадис қандай керемет! Тәрбиеде ең маңызды екі тәсіл: жұмсақтық пен мейірімділік. Қаталдық «жемісін» тез бергенімен, тұрақсыз келеді. Ал, жұмсақ әдіспен тәрбиелеу ұзақ күтімді қажет етеді. Алайда, оның жемісі мол.
Данышпандар: «Бала тәрбиесі туылмай жатып жиырма жыл бұрын басталуы керек» дейді екен. Мұның мәні бала тәрбесі оның анасының тәрбиесінен бастау алатынын айтса керек. Әр адамның туа біткен жағымды әрі жаман мінезі болады. Дін сол табиғи болмысты жойып жібермейді. Бірақ жақсы мінезді дамыту және жаманынан арылту арқылы тәрбиелейді. Тәрбие әке-шешенің басты міндеті. Бала тәрбиесіндегі ең қажетті дүние – әдеп тәрбиесі. Бала күнінде ашушаң, сабырсыз, қызба, күйгелек болса, оны есейгенде түзету оңайға соқпайды. Нәтижеде, бұл теріс қылықтар оның бойына орнығып, мінезіне айналады. Баланы жастан дегендей, жақсы мінез әрбір жақсылықты әдетке айналдырумен бірте-бірте бойыңа сіңеді.
Гете: «Бала әдепті болып тууы мүмкін, егер әкелері сондай болса» дейді. Қазақтың «көргенсіз» деген сөзі тәрбиенің негізі ата-ананың балаға үлгі болуын меңзейді. Бұл көп ата-ана назардан тыс қалдыратын тәрбиенің тетігі. Ешбір ата-ана балам жаман болсын демейді. Ертең қатарының алды болсын деп мейлінше білген жақсылығын үйретуге тырысып бағады. Алайда, бала құлағымен естігенінен емес, көзімен көргенінен тәрбие алады. Олай болса, баланы тәрбиелеу әке-шешенің өзін түзеуден бастау алады.
Баланы бастан деген қағидат негізінде тағы бір мәселені қозғайын. Кейбір ата-аналарда кез-келген жағдайда балаға ұрысып тастау және менсінбеу байқалады. Бір оқиғаны айтайын, баласы бөтен біреудің ойыншығын ұстап тұрған. Мұны көрген анасы мән-жайды сұрамай баласына "Неге ұрладың?,-деп дүрсе қоя берді. Мұндай айыптау балаға ауыр тиеді. Әсіресе, ондай сөзді анасынан естісе. Көзі жәутеңдеген бала түсіндіруге тырысып еді. Оны тыңдайтын ана жоқ. Бір кезде ойыншық алмасқан бала да жетіп келді. Сонда ғана ана түсінді. Бірақ, қателігін мойындап баладан кешірім сұрамады. "Жарайды", - деп, жетектеп кете барды. Бала ренжуінен бөлек, үлкендерге барлық нәрсе рұқсат деген ойда қалды. Қала берсе, үлкендер өз қателігі үшін кешірім сұрауы қажет емес деп ой түйді.
Жарияланған мақалалар мен шет елдік сайттардан алынған аудармалардың авторлық құқығы Azan.kz сайтына тиесілі.
 Предыдущий |
Следующий |
| АДАМ ҒИБАДАТШЫЛ БОЛМАСА ДА… | ЫҚЫЛАС - ҚҰЛШЫЛЫҚТЫҢ НЕГІЗІ |
Қызықты тақырыптар
Намаз уақыттары 
